Thursday 8 November 2018

आज का सुभाषित / Today's Subhashita.


अशक्तस्तु   भवेत्साधुर्ब्रह्मचारी  वा  निर्धनः   |
व्याधितो  देवभक्तश्च  वृद्धा  नारी  पतिव्रता     ||
                                   - चाणक्य नीति (१७/६ )
भावार्थ -   अशक्त व्यक्ति या तो साधु या ब्रह्मचारी बन जाते हैं
या निर्धन हो कर जीवन यापन करते  हैं | इसी प्रकार किसी घातक
 रोग से ग्रस्त  व्यक्ति  देवभक्त  बन जाते हैं और वृद्धावस्था में
चञ्चला  नारियां पतिव्रता बन जाती  हैं |
(इस सुभाषित में मानव के स्वभाव  पर कटाक्ष किया  गया है  कि
अधिकतर विपरीत परिस्थितियों में ही वे धार्मिक आचारण करते
हैं |   तुलसीदास जी ने भी कहा है कि - 'नारि मुई  गृह संपति नासी |
मूड मुडाइ  होहिं  सन्यासी ' |)

Ashaktastu  bhavetsaadhurbrahmachaaree  vaa  nirdhanah.
Vyaadhito  devabhaktashcha  vruddha  naaree  pativrataa.

Ashaktah +tu.       Ashaktah =  incapable.      Tu = and, but.
Bhavet + saadhuh + brahmachaaree.    Bhavet = should  be.
Saadhuh=a  sage  Brahmachaaree= a person who is a celibate. 
Vaa =or.   Nirdhanah = a poor person.     Vyaadhito = a person 
suffering from a serious disease.  Devabhaktah =worshiper of
God.     Cha = and.     Vruddhaa =aged.    Naaree =   a woman.   
Pativrataa=virtuous woman faithful and devoted to her husband.

i.e.    Incapable persons either become  a sage , a  celibate  or a
poor beggar .  A person suffering from a fatal disease becomes
an ardent devotee of God and an aged wanton woman becomes
a very devoted and virtuous wife.

(The above Subhashita criticizes the tendency among people to
become virtuous when they are incapable or in grave danger.
An Indian poet  Tulasi Das has also remarked that people become 
a sage only when their wife dies and all their wealth is lost,)

No comments:

Post a Comment