Wednesday 20 December 2017

आज का सुभाषित / Today's Subhashita.


गङ्गां च धारयति  मूर्ध्नि सदा कपाली
सा तस्य चुम्बति मुखं न कदाचिदेव   |
रत्नाकरं प्रति  चुचुम्ब सहस्रवक्रै-
र्गङ्गादयो  युवतयः सधनानूकूलाः     || -सुभाषित रत्नाकर (स्फुट)

भावार्थ -   परमेश्वर शिव ने गङ्गा नदी को स्वर्ग से अवतरण अपने
मस्तक पर करने  की अनुमति दी और वे उस सदैव अपने मस्तक पर
धारण करते हैं , परन्तु वह कभी भी उनके मुख का चुम्बन नहीं करती
है (और तुरन्त महासागर से मिलने के लिये प्रस्थान कर जाती है ) |
लेकिन रत्नों के आगार महासागर का चुम्बन आडे-तिरछे हो कर हजारों
बार करती है | सच है गङ्गा के समान ही युवतियां भी धनवान व्यक्तियों
के प्रति ही अनुकूल रहती हैं |

(यह  सुभाषित 'धनिधनयोर्निन्दा ; शीर्षक के अन्तर्गत संकलित  है | 
 स्वर्ग से गङ्गावतरण के आख्यान की उपमा के माध्यम से यही  प्रति-
पादित किया गया है कि स्त्रियां धनवान व्यक्तियों का साहचर्य अधिक
पसंद करती हैं | यहां समुद्र को धनवान  व्यक्ति के प्रतीक स्वरूप तथा 
भगवान शिव को सर्वगुणसंपन्न होते हुए भी निर्धन व्यक्ति के रूप मे
चित्रित किया गया है | )

Gangaam cha  dhaarayati moordhni sadaa kapalee.
Saa tasya chumbati mukham na kadaachideva.
Ratnaakaram prati chuchumba sahasravakrai-
rgangaadayo yuvatayah sadhanaanukoolaah.

Gangaam =the sacred river  Ganges,   Cha =and.    Dhaarayati= 
wears, puts. Moordhni= forehead.   Sadaa =always.    Kapaali=
anoother name of Lord Shiva.    Saa = she (river Ganges)  Tasya=
his ( reference to Shiva)   Chumbati =kisses.   Mukham =mouth
Na = not.   Kadaachideva= kadaachit+ iva.   Kadaachit = some
times.     Iva= than (comparison)     Ratnaakaram = the Ocean.
Prati = to.   Chuchumba = kisses.  Sahasravakraigangaadayo=
Sahasra+vakraih +gangaadayo.   Sahsra = thousands.   Vakraih=
twists, curved way,    Gngaadayo = Gangaa + aadayo.   Aadayo =
and other rivers.    Yuvatayah = young women (reference to other
rivers meeting the Ocean.  Sadhanaanukoolaah = sadhana+
anukoolaah.    Sadhana = a rich person.   Anukoolaah = faithful,
friendly.

i.e.     Lord Shiva allowed the river Ganges to land on his forehead
and  remain there, but still she never kisses him and immediately
proceeds towards the Ocean to meet him and kisses the Ocean in
thousands of ways.  It is true that women,like the river Ganges are
more faithful and enamoured towards rich persons.

(This subhashita is classified as 'censoring wealth and wealthy persons'.
Using the episode of arrival of sacred river Ganges from Heaven as a
metaphor the author has stressed the point that women are more enamoured
towards rich persons .)

No comments:

Post a Comment